Rafał Wielki, 09.02.2018

Niedawno na rynku pojawiła się interesująca pozycja „Crime and Intelligence Analysis. An Integrated Real-Time Approach”, której wydawcą jest CRC Press. Autorami są Glenn Grana – były funkcjonariusz Biura Szeryfa w Rochester, gdzie pracował jako dochodzeniowiec w jednostce zwalczającej przestępczość narkotykową, by później stać się policyjnym negocjatorem, a następnie analitykiem i wykładowcą w Monroe Crime Analysis Center w Rochester, a drugi z autorów – James Windell jest zaś psychologiem oraz nauczycielem akademickim.

Przedstawione w publikacji myśli są o tyle ważne, że  potwierdzają słuszność intelligence-led policing jako kierunku badawczego, ale także kompleksowej filozofii działania organów ścigania wobec realiów współczesnej przestępczości. Oczywiście, nie jest to artykuł recenzyjny, dlatego pozwolę sobie odnieść się do tych fragmentów, które wydają się szczególnie istotne. Jak wspomniałem, analiza informacji w polskiej kryminalistyce – patrząc na dorobek globalny w tym zakresie – można powiedzieć, że jest wręcz w powijakach. Autorzy bardzo mocno akcentują wartość dorobku kryminologii w analizie informacji – co raczej należy (niesłusznie!) do rzadkości, dokonując przeglądu teorii kryminologicznych, które próbują wyjaśniać zjawiska przestępcze[1]. Skupiają się przy tym głównie na nurcie pozytywizmu kryminologicznego, co ma swoje uzasadnienie. Z drugiej strony, może nieco odczuwalny jest brak odniesień do dwóch ważnych, w mojej ocenie teorii: teorii trójkąta nadużyć D. Cresseya, rozwijającej myśli E. Sutherlanda, oraz ekonomicznej teorii przestępczości G. Beckera, które to są ważne z punktu widzenia zwalczania przestępczości białych kołnierzyków. Bardzo cieszy też fakt, że autorzy dokonują przeglądu koncepcji prac organów ścigania, dostrzegając, że jest wiele innych możliwości działania niż wyłącznie poprzez tradycyjny model, bazujący na reakcji na przestępstw. Wspominają przy tym, że warto mieć na uwadze takie koncepcje jak: community policing, broken windows policing, problem-oriented policing, intelligence-led policing czy CompStat[2].  Swoją drogą, zastanawiam się, ile czasu musi upłynąć albo co musi stać się, żeby organy ścigania w Polsce na dobre porzuciły podejście reaktywne, które od dziesięcioleci jest krytykowane w naukach policyjnych, na rzecz sprawdzonych w wielu systemach prawnych koncepcji proaktywnych.

Autorzy dokonują próby wyjaśnienia pojęć, co powinno cieszyć, albowiem są problemy z rozróżnianiem granic między analizą wywiadowczą, kryminalną czy śledczą. Niestety, przy próbach definiowania powołują się na opracowanie International Association of Crime Analysts (IACA)[3], w którym istotnie pojawiają się wątpliwej jakości wyjaśnienia pojęć. Ot chociażby autorzy opracowania, z jednej strony wspominają, że nie uznają rozróżnienia między analizą kryminalną a analizą wywiadowczą w ramach służb policyjnych, z drugiej zaś dalej traktują analizę wywiadowczą jako zbiór technik wykorzystywanych przez analityka kryminalnego[4]. Oczywiście, że granice między tymi pojęciami są nieostre i być może dokładne ich określenie miałoby charakter czysto akademicki. Nie zmienia to faktu, że z takim postrzeganiem analizy wywiadowczej, bądź co bądź, mającej silny rodowód militarny, nie sposób się zgodzić.

Nie zmienia to wszystko faktu, że wspomniana publikacja jest pozycją niezwykle ciekawą i przydatną zarówno dla praktyków, jak i dla przedstawicieli świata akademickiego. Przedstawia ona problem analiz kryminalnej i wywiadowczej w szerokim kontekście, wskazując wyraźnie na potrzebę rozumienia przez analityków przestępstwa jako kategorii kryminologicznej. Jest to kolejna pozycja, która coraz bardziej umacnia mnie w przekonaniu, że we współczesnym postępowaniu karnym wyraźnie klaruje się stałe miejsce, obok biegłych, również dla analityków; ich status procesowy wymaga pilnego opracowania.

————————————————————————————————————————–

[1] Grana G., Windell J., Crime and Intelligence Analysis. An Integrated Real-Time Approach, CRC Press, Boca Raton 2017, s. 53-66.

[2] tamże, s.67-75.

[3] Zob. International Association of Crime Analysts, Definition and types of crime analysis [White Paper 2014-02], KS: Author, Overland Park 2014.

[4] Santos, R. B., Crime Analysis with Crime Mapping, SAGE, London 2017, s. 4.